Donna, vita, libertà ⥀ Appello per la difesa della libertà di parola e di pensiero

In seguito alla giornata di dibattito e poesia a sostegno dei diritti umani e della libertà di parola in Iran tenutasi sabato 27 maggio 2023 al Polo del ’900 di Torino, su iniziativa di Azam Bahrami lanciamo oggi un appello a scrittrici e scrittori, poete e poeti, traduttrici e traduttori per la difesa della libertà di espressione contro ogni forma di censura

Immagine in copertina di Leila Rahimian, ispirata alla poesia Un’altra nascita di Forough Farrokhzad.

Possiamo impedire di leggere: ma nel decreto
che proibisce la lettura si leggerà pur qualcosa della verità
che non vorremmo venisse mai letta…
(Italo Calvino, Se una notte d’inverno un viaggiatore)

Nell’Indice della libertà di stampa compilato ogni anno da Reporter senza frontiere l’Iran occupa il 177° posto tra i 180 paesi censiti – superato solo, nell’ordine, da Vietnam, Cina e Corea del Nord. Dal 1979, l’anno della Rivoluzione, e con la nascita del Ministero della cultura e dell’orientamento preposto anche al controllo delle attività culturali del paese nel 1984, la censura risponde a uno sforzo sempre meglio coordinato, sistematico, brutale. Grazie a un registro ufficiale della giustizia iraniana ottenuto nel 2019, Rsf ha rivelato che dal 1979 al 2009 i giornalisti perseguiti, arrestati, detenuti o giustiziati in Iran sono almeno 860 (tra i quali, 218 donne). Solo i casi noti fanno salire oggi i numeri a più di 1000.

Ha due volti, la censura. Sotto l’egida del precetto coranico a «ordinare ciò che è giusto e proibire ciò che è sbagliato», liberamente colpisce ciò che non è ritenuto «in linea con la promozione dei principi della rivoluzione islamica», secondo le parole del responsabile del Dipartimento editoria del Ministero della cultura Mohammad Selgi. Ma il modo in cui la censura agisce in Iran è più arbitrario che libero, perché le leggi che la regolano sono formulate in modo vago, ambiguo, e così lasciano spazio alla manipolazione. La libertà di espressione è accettata, nella Costituzione iraniana, «purché non vengano offesi i principi fondamentali dell’Islam o i diritti della collettività» (art. 24), ma i dettagli di questa eccezione, che secondo l’articolo sarebbero dovuti essere stati precisati da una successiva legge, restano sconosciuti perché questa legge, ad oggi, non esiste. Si ricorda qui che nel febbraio del 2019, in un hangar di Teheran, è stato scoperto un deposito di mezzo milione di libri vietati che vanno da Omero a Orwell a Camus. Altrettanti sono probabilmente i libri che ogni anno cadono nei meandri del sistema censorio e non ne escono, non arrivando mai a pubblicazione. Gli altri, i testi pubblicati, pagano invece quasi sempre il prezzo di assurde restrizioni che si fanno tanto più intransigenti, oggi più di prima, intorno alla donna. Dal 1979 a oggi, le donne iraniane hanno infatti visto cadere l’illusione di avere garantiti, a prescindere dalle vicissitudini politiche, alcuni standard di diritti, di libertà, di emancipazione, e scontano quindi il peso di una censura che le colpisce non solo come autrici, ma nell’immagine stessa che di loro è permesso o meno divulgare. Le privazioni che sotto l’azione deformante della censura le nuove generazioni iraniane sono costrette a subire sono incalcolabili, perché questa sottrae loro la possibilità di conoscere una ricchezza culturale che non è soltanto quella proveniente dall’esterno, ma prima di tutto la propria.

Parallelamente a questo, la censura mira anche alla produzione di un sapere teso a manipolare l’opinione pubblica a favore del potere statale. È il caso paradigmatico della nazionalizzazione di Internet intrapresa dal governo iraniano nel 2013, con l’obiettivo di espandere il controllo sociale regolando i flussi di notizie ma anche di favorire, attraverso le narrazioni che la accompagnano, il consenso a un potere che riconosca il ruolo di primo piano della tecnologia dell’informazione per la modernizzazione del paese. Un paese che vede intanto dissanguate di giorno in giorno le proprie risorse umane e culturali, sprecate dalla lunga e sistematica repressione subita. Con «cultura della censura» non si intende soltanto una cultura difettosa, mutilata, ma una cultura alla quale la censura, privandola delle parole, nega la possibilità di conoscere una realtà diversa da quella imposta dal regime, una cultura che sotto l’influenza prolungata della censura finisce dunque più o meno consapevolmente col riprodurre in sé i meccanismi del potere statale e a perpetrarli.

Su iniziativa di Azam Bahrami, facciamo quindi appello alla responsabilità di scrittrici e scrittori, poete e poeti, traduttrici e traduttori di ogni paese perché indipendentemente dai confini territoriali, culturali e linguistici l’arte diventi oggi uno strumento per sostenere e dare voce alle persone che, in Iran come in Russia, in Afghanistan, in Siria, ovunque la censura dilaghi come l’esito naturale di un potere oppressivo, ogni giorno lottano per la libertà di pensiero e pagano questa libertà con la vita.

* Raggiunte le 2000 firme, l’appello sarà inviato ad alcune libere associazioni internazionali scelte con le seguenti richieste:

• di sostenere le scrittrici e gli scrittori iraniani indipendenti coinvolgendo le case editrici dei paesi liberi per la pubblicazione delle opere che in Iran sono state colpite dalla censura;
• di mobilitarsi per la liberazione delle scrittrici e degli scrittori che attualmente si trovano in carcere per il proprio lavoro artistico, e di sostenere con un impegno concreto la libera circolazione delle loro opere;
• di prendere in definitiva una posizione forte contro la censura, sostenendo e diffondendo tutta quella parte di arte proveniente dall’Iran che ogni giorno viene colpita, snaturata o cancellata dalla sua azione.

⥀

در پی برگزاری برنامه ای شامل بحث و میزگرد و شعرخوانی در حمایت از حقوق بشر و آزادی بیان در ایران که در روز شنبه 27 می 2023 در Polo del ‘900 به ابتکار اعظم بهرامی در تورین برگزار شد،, فراخوانی برای جلب حمایت و توجه نویسندگان و شاعران، مترجمان آغاز شد که هدف آن دفاع از آزادی بیان در برابر همه اشکال سانسور است.

سانسوردر ایران دو چهره دارد. یکی تحت حمایت دستور قرآنی که انرا به نام «امر به معروف و نهی از منکر»میشناسند. سیستمی که آنچه که «در راستای ترویج مبانی انقلاب اسلامی» تلقی نشود، آزادانه حذف میکند, سانسور میکند. بعلاوه مجموعه قوانینی هم تبیین شده که رویه سانسور را فرم قانونی میدهد. شیوه کار سانسور در ایران در بخشهای زیادی، خودسرانه است، زیرا قوانین حاکم بر آن به صورت مبهم، تدوین شده و در نتیجه جا برای دستکاری و اعمال نظرهای سلیقه ای باقی می گذارد. به طورمثال آزادی بیان در قانون اساسی ایران «مشروط به عدم تضییع مبانی اسلام یا حقوق جامعه» (ماده 24) پذیرفته شده است. این قانون به صورت ناشناخته و مبهم باقی می ماند.

یادآوری می‌شود تنها در یک نمونه, در فوریه ۲۰۱۹ در انباری در تهران، نیم میلیون کتاب ممنوعه از هومر گرفته تا اورول و کامو کشف شد. احتمالاً به همان اندازه کتاب وجود دارد که هر ساله در پیچ و خم سیستم سانسور گرفتار میشوند و هرگز از آن خارج نمی شود و هرگز به چاپ نمی رسد. اما از سوی دیگر، بقیه، متون منتشر شده، نیز تقریباً همیشه بهای محدودیت‌هایی پوچ را می‌پردازند که امروزه بیش از پیش حول محور زنان و زنانگی دور میزند. از سال 1979 تا به امروز، زنان ایرانی در واقع شاهد افول هر روزه آرزو و خواستهای برحق خود در برخورداری از معیارهای معینی از حقوق، آزادی و رهایی، بدون توجه به فراز و نشیب‌های سیاسی بوده‌اند، و از این رو از وزن سانسوری رنج می‌برند که نه تنها به‌عنوان نویسنده، آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه تصویر آنها, مجوز فعالیت آنها و لایه های پنهان بسیار دیگری از زندگی و هنر را تحت تاثیر قرار میدهد. محرومیت‌هایی که نسل‌ جدید جوانان در ایران در اثر تحریف و سانسور مجبور به تحمل آن می‌شوند غیرقابل محاسبه است، زیرا امکان شناخت یک ثروت فرهنگی, نه تنها در هنر و فرهنگ بیرونی (غیر ایرانی) بلکه قبل از هر چیزدر فرهنگ و هنری که  متعلق به نسلهای پیش از خودشان است، نیز از آنها سلب میشود.

بدین وسیله به مسئولیت نویسندگان ، شاعران و مترجمان هر کشور متوسل می شویم  و یادآوری میکنیم که هنر امروز بدون توجه به مرزهای سرزمینی، فرهنگی و زبانی میتواند به ابزاری برای حمایت و صدای مردمی تبدیل شود که در ایران مانند روسیه، افغانستان، سوریه، و هر جا که سانسوربه عنوان نتیجه طبیعی یک قدرت سرکوبگر گسترش می یابد، هر روز برای آزادی اندیشه می جنگند و بهای رسیدن به این آزادی را با جان خود می پردازند. از همه نهادها و سازمانها و هنرمندان مستقل خواهان:

حمایت از نویسندگان مستقل ایرانی از طریق مشارکت دادن مؤسسات انتشاراتی کشورهای آزاد برای انتشار آثاری که تحت تأثیر سانسور در ایران قرار گرفته اند

بسیج برای آزادی نویسندگان و هنرمندانی که در حال حاضر به دلیل کار هنری خود در زندان به سر می برند و حمایت از انتشار آزادانه آثار آنها با تعهدی مشخص.

در نهایت دعوت میکنیم به اتخاذ موضعی قوی در برابر سانسور در تمام حوزه های هنروحمایت از هنرمندانی که هر روز تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند، تحریف یا نادیده گرفته میشوند.

– تلاش میکنیم برای به همراه داشتن حداقل 1000 امضا از هنرمندان (ایرانی و ایتالیایی) شما میتوانید امضای خود را در لینک زیر اضافه کنید.

Firmatari

1. Azam Bahrami
2. Federico Sanguineti
3. Siavash Guil
4. Rossella Renzi
5. Paolo Gallo
6. Fulvio Vallana
7. Claudia Valsania
8. Franco Antonio Canavesio
9. Parimah Avani
10. Ludovica De Benedetti
11. Hasti Naddafi
12. Salvatore Sblando
13. Riccardo Olivieri
14. Nicola Crosta
15. Andrea Sola
16. Lello Voce
17. Noemi B.
18. Ilaria Sorrenti
19. Angela Vitale
20. Mohammad Sadegh Fayyaz Sendi
21. Silvia Longo
22. Gabriele Operti
23. Alberto Rovera
24. Elisa Baglioni
25. Daniela Pericone
26. Leila Rahimian
27. Omid Shams
28. Alireza Behnam
29. Negin Farhood
30. Hadi Keykavoosi
31. Andrea Capodimonte
32. Marco Benedettelli
33. Valerio Cuccaroni
34. Giulia Pettinelli
35. Fabio Orecchini
36. Marzia D’Amico
37. Toti O’Brien
38. Pina Piccolo
39. Maria Benedetta Cerro
40. Gabriella Musetti
41. Paola Mancinelli
42. Cosimo Forleo
43. Angela Cassola
44. Nunzio Oliviero
45. Giuseppe Fabro
46. Eloisa Guidarelli
47. Mauro Giacosa
48. Rosita Panetta
49. Immacolata Schiena
50. Monica Annalisa Quargnali
51. Rosa Mancini
52. Antonio Farina
53. Rita Del Noce
54. Pasquale Foresta
55. Assunta Sperino
56. Johanna Finocchiaro
57. Donatella Garnero
58. Francesco Scaramuzzino
59. Rosolino Granata
60. Chiara Buranj
61. Maria Elena Lazzaro
62. Flavio Sanza
63. Daniela Gioda
64. Marco Folletti
65. Ant Anto
66. Giuseppe Mastarone
67. Rita Del Noce
68. Angela Cocciolla
69. Patrizia Tasini
70. Ennio Grassi
71. Rita Stanzione
72. Christian Ricci
73. Federica D’Emiliano
74. Isabella Vignola
75. Grazia Barbera
76. Paolo Besso
77. Andrea Galeazzi
78. Roberto Audino
79. Angela Conigliaro
80. Rita Pini
81. Mariacristina Melia
82. Patricia Porini
83. Giuseppe Marino
84. Luigia Valente
85. Daniele Di Palma
86. Lorenzo Calzavara
87. Marco Calabrese
88. Cristiano Battistini
89. Paola Colombi
90. Fabio Zanatta
91. Marco Bosi
92. Giancarlo Mauro
93. Maurizio Maggio
94. Francesco Rizzo
95. Chiara Racanelli
96. Pasquale De Marco
97. Carla Barovetti
98. Alberto Taverna
99. Teresa Nicolini
100. Francesco Mortillaro
101. Vilma Xocco
102. Antonio Granieri
103. Maddalena Benedetto
104. Mauro Leone
105. Titti Garelli
106. Annarita Canova
107. Anita Blecic
108. Maura Banfo
109. Liliana Remolif
110. Cristina Frascella
111. Paolo Quartana
112. Angelica Ciocchetti
113. Donatella Buoni
114. Carla Gagliano
115. Gianna Vecchio
116. Beatriz Basso
117. Maria Migliaccio
118. Luigi Landolfi
119. Silvia Galia
120. Caterina Stucchi
121. Daniela Sacco
122. Maurizio Tonelato
123. Luciano Breschi
124. Edoardo Valle
125. Raffaele Rainone
126. Vincenzo Tota
127. Guglielmo Merati
128. Fabio Di Blasio
129. Rosa Anna Argento
130. …

L’appello può essere sottoscritto lasciando un commento all’articolo o firmando, anche in forma anonima, la petizione lanciata su Change.org